İYOT EKSİKLİĞİ VE TİROİT SAĞLIĞI

Uzm. Dr. Ertan Cevizci / İç Hastalıkları ve Fitoterapi Uzmanı

İyot, vücudumuzda çok az miktarda bulunan ama etkisi son derece büyük bir elementtir. Özellikle tiroit bezi sağlığı için vazgeçilmezdir. Tiroit bezi, iyotu kullanarak T3 (triiodotironin) ve T4 (tiroksin) hormonlarını üretir. Bu hormonlar vücudun enerji üretiminden hücre yenilenmesine, kalp hızından beyin gelişimine kadar çok sayıda sistemi etkiler. Eksikliğinde hipotiroidi gelişir ve uzun vadede tiroit dokusu büyüyerek guatr oluşabilir.

👶 Gebelikte ve Çocuklukta İyotun Önemi

İyot, yalnızca yetişkinler için değil, fetüs ve çocuk gelişimi açısından da kritik öneme sahiptir. Anne karnındaki bebeğin beyin ve sinir sistemi gelişimi, annenin tiroit hormon düzeylerine doğrudan bağlıdır. Gebelikte iyot eksikliği, bebekte kalıcı zeka geriliği, büyüme bozukluğu ve motor fonksiyonlarda gecikmeye yol açabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, iyot eksikliği dünya genelinde önlenebilir zeka geriliği nedenlerinin başında gelmektedir.

🌍 Küresel Durum ve Türkiye Verileri

DSÖ’nün 2023 raporuna göre, dünya genelinde hâlâ 40’tan fazla ülkede iyot eksikliği ciddi bir halk sağlığı sorunu olarak görülmektedir. 1990’larda başlayan Tuzların İyotlanması Programı sayesinde, 2 milyar kişide beklenen guatr riski 700 milyona düşmüştür.

Türkiye’de 1998 yılından itibaren iyotlu tuz kullanımı zorunlu hale getirilmiştir. Bu sayede ülkemiz “iyodu sınırda yeterli” ülkeler arasına girmiştir. Ancak denizden uzak, dağlık bölgelerde yaşayan bireylerde risk hâlâ devam etmektedir.

🔎 İyot Eksikliği Nasıl Anlaşılır?

Eksiklik genellikle yavaş ilerler ve erken dönemde fark edilmez. Zamanla tiroit bezi büyüyebilir ve metabolizma yavaşlayabilir.

• Boyunda şişlik (guatr)
• Yorgunluk, halsizlik, soğuğa tahammülsüzlük
• Kilo artışı, saç dökülmesi, cilt kuruluğu
• Konsantrasyon ve hafıza sorunları
• Adet düzensizliği ve doğurganlık problemleri

Basit bir kan testi (TSH, T3, T4) ile tiroit fonksiyonları ölçülebilir. Gerekirse idrarda iyot düzeyi de kontrol edilir.

🌿 Fitoterapi ve İyot Dengesi

“İyot eksikliğinde yapılacak en önemli şey, kişiye özel bir denge kurmaktır. Her bireyin tiroit çalışma hızı, hormon düzeyi ve metabolik yanıtı farklıdır. Bu yüzden iyot takviyesi rastgele değil, mutlaka laboratuvar değerleri ve hekim kararıyla yapılmalıdır.”
— Dr. Ertan Cevizci

Fitoterapi, tiroit sağlığını desteklemede tamamlayıcı ve düzenleyici bir yaklaşım sunar. Özellikle selenyum, çinko ve antioksidan bitkisel bileşenler (örneğin zerdeçal, brokoli tohumu, yeşil çay) tiroit fonksiyonlarının dengelenmesinde yardımcı olabilir.

🥗 Doğal Yoldan İyot Alımı

Vücut iyotu üretemediği için besinlerle alınması gerekir. Ancak fazla iyot da zararlı olabilir — denge çok önemlidir.

• Deniz balıkları (uskumru, somon, ton balığı)
• Deniz ürünleri (midye, karides)
• Yumurta, süt ve süt ürünleri
• İyotlu sofra tuzu (günde en fazla 5 gram)
• Deniz yosunu (kelp) ve bazı tahıllar

💊 Doktor Tavsiyesiyle Takviye Kullanımı

Kan testleriyle düşük iyot saptanırsa, hekim önerisiyle iyot içeren takviyeler kullanılabilir. Ancak bu ürünler herkes için aynı dozda uygun değildir. Gelişigüzel yüksek doz iyot alımı, tiroit bezinde aşırı uyarılma veya otoimmün yanıtları tetikleyebilir.

💡 Sonuç

“Vücudun dengesi, küçük elementlerin büyük gücüne bağlıdır. İyotu ihmal etmek sadece tiroit sağlığını değil, tüm metabolik düzeni riske atmaktır.”
— Dr. Ertan Cevizci

📚 Kaynaklar

• WHO – Iodine Deficiency Fact Sheet (2023)
• The Lancet Endocrinology – Global Iodine Status Update (2024)
• NIH – Iodine Fact Sheet (2025)
• Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği – İyot Yetersizliği Hastalıkları Rehberi

İYOT EKSİKLİĞİ VE KISIRLIK ARASINDAKİ GİZLİ BAĞ

Uzm. Dr. Ertan Cevizci / İç Hastalıkları ve Fitoterapi Uzmanı

İyot, vücudun enerji üretiminden hormon dengesine kadar birçok biyokimyasal süreçte görev alır. Ancak çoğu zaman göz ardı edilen etkilerinden biri de **üreme sağlığı üzerindeki belirleyici rolüdür.** Tiroit bezinin ürettiği hormonlar hem kadın hem erkek üreme fonksiyonlarını doğrudan etkiler. İyot eksikliği, bu hormonların dengesini bozarak hem kadınlarda hem erkeklerde kısırlığa yol açabilir.

👩 Kadınlarda İyot Eksikliği ve Kısırlık

Kadınlarda iyot eksikliği, doğurganlıkla doğrudan bağlantılıdır. Tiroit hormonları, yumurtlamayı başlatan FSH ve LH hormonlarını düzenler. Bu düzen bozulduğunda yumurtlama aksayabilir veya tamamen durabilir.

• Adet düzensizliği, yumurtlama problemleri ve yumurta kalitesinde azalma görülebilir.
• İyot eksikliği rahim içi zarın kalınlaşmasını engelleyerek embriyonun tutunma şansını azaltır.
• Gebelik sırasında yetersiz iyot alımı düşük ve erken doğum riskini artırabilir.

“Kadınlarda uzun süreli iyot yetersizliği, hormonal dengeyi bozarak yumurtlama döngüsünü etkiler. Fitoterapiyle desteklenen doğru beslenme planları, hem hormonları hem de rahim içi ortamı dengeye kavuşturabilir.”
— Dr. Ertan Cevizci

👨 Erkeklerde İyot Eksikliği ve Üreme Sağlığı

Erkeklerde iyot eksikliği, tiroit hormonlarındaki azalmayla birlikte testosteron düzeyini düşürür ve sperm üretimini olumsuz etkiler. Araştırmalar, tiroit fonksiyon bozukluğu olan erkeklerde sperm sayısı ve hareketliliğinin belirgin şekilde düştüğünü göstermektedir.

• Sperm sayısında azalma ve düşük hareketlilik (astenospermi) gelişebilir.
• Tiroit hormon dengesizliği sperm DNA bütünlüğünü zayıflatır.
• Uzun vadede testosteron düşüklüğü libido kaybına ve kısırlığa yol açabilir.

Dr. Cevizci’ye göre, “Erkeklerde tiroit hormonlarının dengesi, sadece enerji ve metabolizma için değil, sperm kalitesi ve doğurganlık için de temel bir belirleyicidir. İyot eksikliğinde uygulanan hedefe yönelik bitkisel destekler, bu dengenin yeniden kurulmasına katkı sağlar.”

🌿 Fitoterapi ile Destek

Fitoterapi; tiroit, hormon ve üreme sistemi arasındaki bağlantıyı düzenlemeye yardımcı olur. Özellikle antioksidan ve adaptogen özellikli bitkisel bileşenler (örneğin maca kökü, ashwagandha, zerdeçal, yeşil çay ve brokoli ekstresi) tiroit metabolizmasını dengelerken yumurta ve sperm kalitesini destekler.

“Fitoterapi, modern tıbbın yanında vücudu biyolojik olarak destekleyen güçlü bir tamamlayıcı sistemdir. Uygun şekilde planlandığında, doğurganlık sorunlarında gözle görülür başarılar sağlayabilir.”
— Dr. Ertan Cevizci

💡 Sonuç

İyot, üreme sağlığı için sadece bir mineral değil, doğurganlığın kimyasal anahtarıdır. Hem kadın hem de erkeklerde hormon dengesinin korunması, sağlıklı bir tiroit sistemiyle başlar. Bu nedenle, tiroit kontrolleri ve iyot düzeyi ölçümleri, kısırlık tanısında mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır.